KLASA 6 Demokracja szlachecka

-

Lekcja 

Temat: Demokracja szlachecka

 

Kim był szlachcic?

Szlachta stanowiła 10% wszystkich mieszkańców Rzeczypospolitej. Była zróżnicowana pod względem majątkowym. Najbiedniejsi mieli niewielkie gospodarstwa. Inni byli właścicielami nawet kilkudziesięciu wsi. Najbogatsi, piastujący najwyższe urzędy w państwie, otrzymywali od króla nadania, które pozwalały im zgromadzić duży majątek. Każdy szlachcic miał takie same prawa i obowiązki. To co szlachtę wyróżniało spośród innych stanów, to prawo do posiadania ziemi, broni i herbu rycerskiego. 

Zróżnicowanie stanu szlacheckiego:

  1. magnateria
  2. szlachta średnia
  3. szlachta zagrodowa
  4. gołota  


Demokracja szlachecka

Po śmierci Zygmunta II Augusta w 1572 roku wygasła dynastia Jagiellonów. Kolejni władcy wybierani byli przez szlachtę na wolnej elekcji. Szlachta wywodziła się z dawnych rodów rycerskich. Przedstawiciele tego stanu oprócz prawa do wyboru króla, posiadali również liczne przywileje i ogromne majątki ziemskie. Również szlachta podejmowała najważniejsze decyzje w państwie - ustalała nowe prawa, wysokość podatków podczas obrad na sejmie walnym. W razie zagrożenia ze strony wroga obrona granic Rzeczypospolitej była obowiązkiem każdego szlachcica, który musiał się stawić w pełnym uzbrojeniu. Zwołane w ten sposób wojsko szlacheckie nazywano pospolitym ruszeniem. Jednak na zwołanie pospolitego ruszenia król musiał wcześniej uzyskać zgodę szlachty.

 

Sejmiki ziemskie

W XV wieku królowie polscy często zwoływali zjazdy szlachty poszczególnych ziem, zwane sejmikami. W ten sposób wszyscy szlachcice mogli mieć udział w podejmowaniu decyzji, nawet najmniej zamożni, którzy nie byliby w stanie pokryć kosztów dalekiej podróży. Miejscem obrad były najczęściej kościoły. Każdy szlachcic danej ziemi miał prawo wziąć udział w obradach i zabrać na nich głos. Na sejmikach omawiano podatki potrzebne do utrzymania wojska, a także obradowano nad innymi sprawami, przede wszystkim związanymi z samorządem. Na sejmiki szlachta decydowała o wybraniu posła, który będzie reprezentował ich na sejmie walnym. Poseł otrzymywał instrukcje poleską - wskazówki, jak powinien głosować.

 


Sejm walny 

Sejm składał się z dwóch izb. Król obradował wspólnie z najwyższymi urzędnikami, czyli senatorami. Posłowie zasiadali w osobnej izbie, a ich pracą kierował wybierany marszałek poselski. Zaczynał obrady sejmu, uderzając laską marszałkowską o podłogę. Udzielał głosu posłom, dbał o porządek i spisywał zgłoszone propozycje nowych uchwał. Dopiero pod koniec obrad trzy stany sejmujące: posłowie, senatorowie i król schodzili się do wspólnej izby, aby razem uchwalić spisane wcześniej przez posłów prawa. W sejmie obowiązywała zasada jednomyślności. Sejm obradował nawet sześć tygodni. Po jego zakończeniu posłowie wracali do domu i zdawali sprawozdanie szlachcie swojej ziemi z tego, co działo się na sejmie walnym. 

Zasada jednomyślności – liberum veto

W polskim sejmie obowiązywała zasada jednomyślności. Aby jakieś nowe prawo mogło zostać przyjęte, wszyscy musieli się na nie zgodzić. Oznaczało to jednocześnie, że jeden poseł mógł sprzeciwić się ustaleniu każdego prawa. Zasadę tę nazywano liberum veto.

 Źródło: www.epodreczniki.pl


Jak głosowano na sejmie walnym?

Zapraszam na film edukacyjny na kanale Dziecięcy Uniwersytet Ciekawej Historii




NOTATKA Z LEKCJI 📖📒✏

1. Szlachta:

- potomkowie danych rycerzy

- 6-10% mieszkańców Rzeczpospolitej

- posiadali prawa i przywileje, dzięki którym zdobyli wpływ na rządy w państwie

- jako jedyni mieli prawo do posiadania ziemi, noszenia broni i herbu 

2. Zróżnicowanie stanu szlacheckiego:

- magnateria - najbogatsza część szlachty, magnaci sprawowali urzędy, zasiadali w senacie

- szlachta średnia - najliczniejsza grupa w stanie szlacheckim, posiadała dwór i folwark

- szlachta zagrodowa - miała niewielki majątek

- gołota - najbiedniejsza grupa w stanie szlacheckim, posiadała takie same prawa i przywileje 

3. Przywileje szlacheckie  



MATERIAŁ DODATKOWY

Zapraszam na ciekawą podróż po dawnej Polsce szlacheckiej - Dwory i dworki szlacheckie dawniej i dziś

Źródło: YouTube Wędrowne Motyle https://www.youtube.com/watch?v=UT3tphaWAK4

 


Komentarze

Prześlij komentarz