KLASA 6 W czasach ostatnich Jagiellonów 👑💰💣

Lekcja 

Temat: W czasach ostatnich Jagiellonów 

 

Polityka dynastyczna Jagiellonów

Dzięki małżeństwu Jagiełły z Jadwigą Andegaweńską Jagiellonowie zasiedli na tronie polskim, a kolejne małżeństwa rozszerzyły ich władzę i wpływy w całej Europie Środkowej i Wschodniej. Wprawdzie trony w większości państw tego regionu były elekcyjne, ale związki małżeńskie ułatwiały, a niekiedy wręcz gwarantowały wybór.
Tak było z tronem czeskim, na którym w 1471 r. zasiadł najstarszy syn Kazimierza Jagiellończyka Władysław. W 1490 r. został królem Węgier, a dzieci i wnuki Kazimierza Jagiellończyka panowały w niemal wszystkich udzielnych księstwach tej części Europy.

Praca z mapą 👀🌏❌

Wskaż państwa, w których władali władcy z dynastii Jagiellonów.

 

Rodzina Zygmunta I Starego 

 
Kto jest kim? Zadanie dla tych najbardziej ambitnych 👀💪😇

W rzędzie górnym, od lewej: Zygmunt Stary, Bona Sforza, Zygmunt II August, Elżbieta Habsburżanka (córka Ferdynanda I Habsburga, króla Czech i Węgier, i Anny Jagiellonki, żona Zygmunta Augusta), Barbara Radziwiłłówna. W rzędzie dolnym, od lewej: Katarzyna Habsburżanka (młodsza siostra Elżbiety), Izabela Jagiellonka (córka Zygmunta Starego i Bony Sforzy, żona Jana Zapolyi, królowa Węgier), Katarzyna Jagiellonka (siostra Izabeli, żona Jana Wazy, księżna Finlandii i królowa Szwecji), Zofia Jagiellonka (córka Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, margrabina brandenburska na Ansbach i Bayreuth, żona Fryderyka Hohenzollerna, matka Albrechta Hohenzollerna), Anna Jagiellonka (królowa Polski, żona księcia Siedmiogrodu, króla Polski Stefana Batorego).

 

Polityka zagraniczna Zygmunta I Starego 👑 1506-1548

 

Wojna z Moskwą o Smoleńsk 1514r. 💣💣💣

Potęga Jagiellonów i Litwy wyrosła na Wschodzie, dzięki mozolnemu zbieraniu rozbitych przez Mongołów państewek ruskich. Najskuteczniejszym konkurentem okazało się w tym procesie Wielkie Księstwo Moskiewskie. Na początku XVI w. doszło do konfrontacji obu potęg. Litwini mogli liczyć w tej walce na Polaków. Moskwa szukała sojuszników wśród wrogów obu państw – u cesarza Austrii i w zakonach rycerskich.

Na początku XVI wieku zjednoczone księstwa ruskie  rozpoczęły wojnę z Litwą. W 1514 r. armia moskiewska zdobyła ważną strategicznie twierdzę Smoleńsk, a wielkie litewsko‑polskie zwycięstwo w bitwie pod Orszą wojsk polsko litewskich pod wodzą hetmana Konstantego Ostrogskiego powstrzymało jedynie pochód armii Wasyla III na Wilno. Smoleńsk pozostał w rękach Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. 

Praca z mapą 👀🌏❌

Wskaż ziemie zagarnięte przez Moskwę w XVI wieku.

 

Układ w Wiedniu 1515r. 📜

 

Przyczyny: próba rozbicia sojuszu antypolskiego zawiązanego prze Moskwę, Krzyżaków i Austrię. 

 

Kto zawarł układ?

- cesarz Maksymilian I Habsburg (Austria)

- król Zygmunt I Stary (Polska i Litwa)

- król Władysław Jagiellończyk  (Czechy i Węgry)

Postanowienia

Po wygaśnięciu linii czesko-węgierskiej Jagiellonów (bezpotomnej śmierci króla), tron Czech i Węgier miał przypaść dynastii Habsburgów. 

Śluby wiedeńskie  👰💐💍

Niech inni się biją, a Ty szczęśliwa Austrio żeń się...

Cesarz zobowiązał się zaprzestać popierania Krzyżaków i Moskwy przeciwko Polsce, w zamian Jagiellonowie zgodzili się na realizację podwójnego małżeństwa dzieci Władysława – Anny i Ludwika II Jagiellończyka, z wnukami cesarza Ferdynandem i Marią.

 

Zmierzch Jagiellonów  😓

Układ ten pozornie korzystny dla Polski, okazał się politycznym sukcesem Habsburgów, zapewniając im sukcesję w Czechach i na Węgrzech po śmierci Ludwika Jagiellończyka (zginął w 1526rr. pod Mohaczem). 

 

 

Ostatnia wojna z Krzyżakami 1519-1525 💣💣💣 

 

Przyczyny: Prusy Zakonne nie dotrzymały pokoju toruńskiego z 1466r. Krzyżacy dążyli do suwerenności i chcieli zrzucić zależność lenną od Polski oraz odzyskać utracone Pomorze Gdańskie.

Postacie:

- król Zygmunt I Stary

- wielki mistrz zakonu Albrecht Hohenzollern (siostrzeniec króla Polski)

Praca z mapą 👀🌏❌

Wskaż lenna państwa polskiego w XVI wieku. 

Przebieg wojny

W 1519r. wojska polskie uderzyły w kierunku Królewca  i oblegały Kwidzyń oraz Pasłęk, które zostały zdobyte wiosną. Jednocześnie flota  kaperska zablokowała porty krzyżackie. W obronie  zagrożonego zakonu stanęli legaci papieża Leona X, którzy oskarżyli Polskę o podnoszenie ręki na rycerstwo chrześcijańskie, w obliczu groźby najazdu Tureckiego.  Była to gra  na czas Albrechta Hohenzollerna, który czekał na posiłki. Kontrofensywa krzyżacka ruszyła w lipcu 1520 roku. Walki trwały do stycznia 1521 roku, kiedy to wojska  krzyżackie bezskutecznie szturmowały twierdzę w Olsztynie, przygotowaną do obrony  przez Mikołaja Kopernika.  W obliczu nowego najazdu Turków Osmańskich na Węgry, na wiosnę 1521 strony zgodziły się podpisać zawieszenie broni na cztery lata.

 Zamek w Olsztynie

 

Pokój krakowski 1525r. 📜

- król Polski zgodził się na sekularyzację Zakonu i przekształcenie go w świeckie Księstwo Pruskie 

- książę Albrechtem Hohenzollernem jako władcą miał obowiązek złożenia hołdu lennego i udzielania pomocy wojskowej w przypadku prowadzenia przez Polaków wojny;

Z czasem książę Albrecht Hohenzollern przeszedł na luteranizm, a tym samym Prusy Książęce stały się państwem protestanckim.  

 

Hołd pruski

W dniu 10 kwietnia 1525 roku odbyła się uroczystość złożenie hołdu przez Albrechta Hohenzollerna. Rozstrzygnięcie to było krytykowane przez historyków, którzy podkreślali, że nie wykorzystano możliwości likwidacji wrogiego państwa i włączenia go do Polski. Niemal 250 lat później spadkobiercy tego państwa dokonali rozbioru Rzeczypospolitej.

Obraz namalowany w 1882 przez Jana Matejkę przedstawiający „Hołd pruski” w Krakowie w 1525 r.

 Źródło:www.epodreczniki.pl

 

Zapraszam na film Kod Matejki, które znajdziecie na kanale Polimaty na YouTube 👀🎬💭

Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=YTY7PZBQwC4

 

Rywalizacja o Inflanty 📜

W 1561r. mistrz inflandzkiego zakonu krzyżackiego Gotthard Kettler złożył hołd lenny Zygmuntowi II Augustowi i oddał swoje państwo pod opiekę Polsce i Litwie;

Gotthard Kettler zachował dla siebie  Kurlandię i Semigalię, które stały się lennem Polski i Litwy. Pozostałe ziemie Zakonu Kawalerów Mieczowych - Inflanty zostały przyłączone do Polski i Litwy.

 

1563-1570 wojna o Inflanty  💣💣💣

Do walki o te ziemie włączyła się Rosja, Szwecja i Dania. Wojna toczyła się na lądzie oraz na morzu. W wyniku pokoju postanowiono, że Szwecja otrzyma Estonię, Dania wyspy na Bałtyku, a w granicach Polski pozostaną Inflanty ze stolicą w Rydze. 

Praca z mapą 👀🌏❌

Wskaż lenna Polski i Litwy. Kto władał tymi ziemiami? 

 

NOTATKA Z LEKCJI ONLINE

1. W XVI wieku Jagiellonowie rządzili w 4 państwa: w Polsce, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. 

2. Ostatnimi władcami z dynastii Jagiellonów byli:

- Zygmunt I Stary 1506-1548 

- Zygmunt II August 1530-1572 (elekcja vivente rege "za życia króla" Zygmunta I)

3. Polityka zagraniczna Zygmunta I Starego

a) Układ w Wiedniu z 1515r. z cesarzem Maksymilianem I Habsburgiem

- przyczyna: rozbicie sojuszu Krzyżaków, Moskwy i Austrii przeciwko Jagiellonom

- skutki: po śmierci Ludwika II Jagiellończyka w 1526r. tron Czech i Węgier dla dynastii Habsburgów

b) ostatnia wojna z Zakonem Krzyżackim 1519-1525

- przyczyna: Krzyżacy chcieli odzyskać utracone w 1466r. Pomorze Gdańskie oraz znieść zależność lenną od Polski

- skutek: Hołd pruski 1525r. 

☑ król Polski zgodził się na sekularyzację Zakonu i przekształcenie go w świeckie Księstwo Pruskie

☑ były wielki mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern złożył hołd lenny przed królem Zygmuntem I Starym 

Książę Albrecht Hohenzollern przechodzi na luteranizm. 

4. W 1526r. po śmierci ostatniego księcia mazowieckiego z dynastii Piastów, Mazowsze przyłączone bezpośrednio do Królestwa Polskiego.  

5.  W 1561r. Inflanty zostały przyłączone do Polski i Litwy.